Dworek Marii Dąbrowskiej w Russowie

Maria Dąbrowska (1889 - 1965) pisarka i publicystka, urodziła się w Russowie pod Kaliszem jako najstarsza córka Ludomiry z Gałczyńskich Szumskiej i Józefa Szumskiego. Dom rodzinny w Russowie nigdy nie był własnością jej rodziców. Na początku 1889 roku ojciec pisarki podjął tutaj pracę jako administrator majątku Kazimierza Waliszewskiego. W tym czasie wieś należała do gminy Zborów i parafii Tykadłów (obecnie gmina Żelazków).

Maria Dąbrowska spędziła w Russowie jedynie dzieciństwo i młodość, ale do końca życia czuła się związana z ziemią kaliską. Dała temu wyraz w utworach literackich, wspomnieniach, a także w swoim "Dzienniku".

Pomysł utworzenia muzeum Marii Dąbrowskiej w Russowie powstał po śmierci pisarki w 1965 roku, a jego głównymi organizatorami byli: Wydział Kultury Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Kaliszu, Muzeum Ziemi Kaliskiej oraz Komitet Społeczny. Adaptacja zniszczonego dworku wraz z okalającym go parkiem o powierzchni 4 ha była dość karkołomna. Od zakończenia wojny do 1953 roku obiekt był użytkowany przez miejscową szkołę podstawową, a następnie przez ponad dziesięć lat pozostawał w rękach lokatorów i popadał w coraz większą ruinę.

Historia muzeum rozpoczyna się w 1971 roku, kiedy to w odbudowanym dworku otwarto Izbę Pamięci Marii Dąbrowskiej. W tej formie, dzieląc sąsiedztwo Klubu Rolnika oraz lokatorów, muzeum funkcjonowało do 1979 roku. W 1979 roku obiekt otrzymał status Oddziału Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej w Kaliszu. W tym samym roku przeniesiono z dworku w inne miejsce Klub Rolnika i poszerzono ekspozycję muzealną o kolejne pomieszczenia.

Przełom lat 80. i 90-tych, mimo narastających trudności finansowych związanych z inflacją, okazał się najkorzystniejszy dla muzeum. Przygotowania do obchodów 100-lecia urodzin pisarki, przypadające na 1989 rok, zaowocowały poważnymi inwestycjami. W dworku przeprowadzono szereg prac remontowych, m. in. zostały dobudowano ganki wejściowe, a na okna wróciły okiennice nawiązujące do pierwotnego wyglądu domu. Remonty we wnętrzach budynku wykonano po wykwaterowaniu lokatorów na przełomie lat 1996 - 1997 oraz 2010 - 2011, kiedy to odzyskano ostatnią część dworku.

Prace związane z rewaloryzacją zaniedbanego parku rozpoczęto pod koniec lat 80. XX wieku. Po usunięciu samosiewów, wyznaczeniu alejek i dokonaniu nasadzeń, w ciągu kilku lat przywrócono jego krajobrazowy charakter.

Ekspozycja etnograficzna na terenie parku powstała w latach 1988 - 1998 i obejmuje wybrane zabytki budownictwa chłopskiego związanego z regionem kaliskim. Trzy, spośród sześciu przeniesionych obiektów, tworzą zagrodę chłopską z końca XIX wieku a pochodzą z różnych miejscowości podkaliskich: chata mieszkalna - Takomyśle, stodoła - Godziesze, obora - Skrzatki. Szczególnie cennym nabytkiem jest spichlerz z Russowa nazywany przez mieszkańców "sołkiem" (2 poł. XVIII w.). Był on własnością rodziny Witczaków, którą Dąbrowska doskonale znała i poświęciła jej jedno z opowiadań pt. "Królewskie korale". W 1993 roku przeniesiono natomiast z podkaliskiego Dobrzeca chatę mieszkalną wyrobnika z początku XIX wieku. Ostatnim obiektem, który znalazł się na terenie muzealnego parku jest spichlerz dworski z 1800 roku przeniesiony z Kuźnicy Grabowskiej w 1998 roku.

tekst: Grażyna Przybylska